کلید AC سه پایه ( TRIODE AC SWITCH) یا به اختصار ترایاک (TRIAC) قطعه‌ای نیمه هادی و ازخانواده تریستور‌ها می‌باشد که یکی از کاربری‌های آن به عنوان قطعات سوئیچینگ می‌باشد.
نکته مهم درباره این قطعات دو طرفه بودن آن است.
به عبارت دیگر می‌توان یک ترایاک را با اعمال ولتاژ‌های مثبت و منفی به آند و نیز پالس مثبت و منفی به گیت، درحالت هدایت قرار داد.
این امر باعث می‌شود ترایاک یک قطعه سوئیچینگ کنترل شده با گیت دو وجهی باشد.
ساختار ترایاک دقیقا به صورت دو تریستور معمولی عمل می‌کند که به صورت پشت به پشت به یک‌دیگر وصل شده‌اند.
به دلیل یک پایه گیت اشتراکی داشتن به ترایاک قطعه‌ای سه سر نیز گفته می‌شود.
دلیل نامگذاری یک سر آند و یک سر کاتد با نام‌های MT1، برای ترمینال اصلی1، MT2 برای ترمینال اصلی 2 و G برای ترمینال گیت عبور شکل موج سینوسی در هر دو جهت توسط ترایاک می‌باشد.
در بسیاری از کاربردهای سوئیچینگ AC، ترمینال گیت ترایاک مشابه رابطه گیت_کاتد تریستور یا رابطه بیس _امیتر ترانزیستور، یا MT1 می‌باشد.
پیوند P-N و نماد شماتیک یک ترانزیستور در شکل زیر مشخص است:
ترایاک قطعه‌ای چهارلایه PNPN در جهت مثبت و NPNP در جهت منفی می‌باشد.
دارای سه سر است که در حالت OFF مانند مدار باز عمل می‌كند و جريان را سد مي‌كند.
تراياك با فرمان گرفتن از طريق پالس گيت، جريان را در دو جهت از خود عبور مي‌دهد.
بنابراين تراياك داراي چهار حالت براي عملكرد است:
• حالت +I: جریانMT2 مثبت (Ve+) و جریان گیت مثبت (Ve+)
• حالت -I: جریان MT2 مثبت (Ve+) و جریان گیت منفی (Ve-)
• حالت +III: جریانMT2 منفی (Ve-) و جریان گیت مثبت (Ve+)
• حالت -III: جریانMT2 منفی (Ve-) و جریان گیت منفی (Ve-)
اين چهار عملكرد را در منحني زير مي‌توانید مشاهده کنید:
کاربرد‌هاي تراياك
تراياك يكي از متداول‌ترين قطعه‌هاي نيمه هادي مي‌باشد كه مورد استفاده در سوئيچينگ و كنترل توان مدارهای AC می‌باشد.
زیرا این قطعه قابلیت ON شدن با پالس گیت مثبت و منفی را بدون توجه به پلاریته منبع در آن لحظه دارد.
این ویژگی ترایاک را به یک قطعه کاربردی‌تر برای کنترل یک لامپ یا بار موتور AC ایده‌آل می‌کند.
