میدان مغناطیسی
میدان مغناطیسی، پدیده‌ای عجیب و غریب است که هرگز توانایی شگفت انگیز خود را از دست نمی‌دهد. این میدان، یک میدان برداری سه بعدی است که به دلیل جریان بارهای الکتریکی به وجود می‌آید و بر روی اجسام فلزی و مغناطیسی تأثیر گذار است. در این مقاله، به معرفی میدان مغناطیسی، عملکرد آن و کاربردهای آن پرداخته خواهد شد.
درک میدان مغناطیسی
میـدان مغناطیسی به دلیل جریان الکتریکی در هر جایی که جریان الکتریکی جریان دارد، به وجود می‌آید. میـدان مغناطیسی توسط بردار مغناطیسی نشان داده می‌شود، که از جهت جریان جریان الکتریکی پیروی می‌کند. برای مثال، اگر جریان الکتریکی به سمت راست جریان داشته باشد، بردار مغناطیسی به سمت بالای صفحه خواهد بود. این اصل به عنوان اصل دست راست لنز برای تعیین جهت میـدان مغناطیسی استفاده می‌شود.
تاریخچه میدان مغناطیسی
میدان مغـناطیسی یکی از پدیده‌های فیزیکی مهم است که در طول تاریخ بشریت مورد بررسی و توجه بسیاری از دانشمندان و مخترعان قرار گرفته است. برای اولین بار در دهه ۱۸۳۰ میلادی، عالم فرانسوی “اوستن” مشاهده کرد که زمین یک مغناطیس بزرگ است که قطب شمالی آن در حدود قطب شمالی جغرافیایی قرار دارد و قطب جنوبی آن نیز در حدود قطب جنوبی جغرافیایی قرار دارد.
سپس دانشمند بریتانیایی “فارادی” نشان داد که یک رسانه الکتریکی که حرکت می‌کند، میدان مغناطـیسی ایجاد می‌کند و از این طریق تعریفی جدید از مـیدان مغناطیسی به وجود آمد. در ادامه، دانشمند آلمانی “مکسول” با ارائه چندین قانون اساسی برای میدان مغناطیسی، به توسعه نظریه مـیدان مغناطیسی کمک کرد و این نظریه امروزه به عنوان یکی از قوانین بنیادین فیزیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عملکرد میدان مغناطیسی
میـدان مغناطیسی اثرات زیادی دارد. این میدان به وجود می‌آید و بر روی هر ماده‌ای که بار الکتریکی در آن وجود دارد، تأثیر می‌گذارد. در واقع، میدان مغناطیسـی توانایی تأثیر گذاری بر روی همه جسم‌هایی که دارای جریان الکتریکی هستند را داراست.
علاوه بر این، میدان مغـناطیسی تأثیر گذاری بر روی جریان‌های الکتریکی هم دارد. هنگامی که یک جریان الکتریکی به میـدان مغناطیسی برخورد می‌کند، نیروی آن نیرویی عمودی به جهت جریان الکتریکی تأثیر می‌گذارد. این پدیده به عنوان قانون لورنتز شناخته می‌شود. این قانون در بسیاری از کاربردهای میـدان مغناطیسی، از جمله موتورهای الکتریکی، توربین‌های بادی و ژنراتورها استفاده می‌شود.
کاربردهای میدان مغناطیسی
- میدان مغـناطیسی در بسیاری از صنایع و فناوری‌ها کاربرد دارد. یکی از مهمترین کاربردهای آن در صنایع الکتریکی است. موتورهای الکتریکی که از میـدان مغناطیسی استفاده می‌کنند، برای تبدیل انرژی الکتریکی به انرژی مکانیکی استفاده می‌شوند.
- همچنین، میدان مغناطـیسی در ابزارهای پزشکی مانند MRI (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی) نیز کاربرد دارد. این دستگاه‌ها با استفاده از میدان مغـناطیسی، تصویری دقیق از داخل بدن بیمار ارائه می‌دهند.
- در صنایع مختلف مانند فلزکاری و فولادسازی نیز از میدان مغـناطیسی برای جداسازی مواد مختلف استفاده می‌شود. همچنین، میدان مغناطیـسی در صنایع فضایی، پزشکی، الکترونیک و غیره نیز کاربرد دارد.
- در کل، میدان مغناطیسـی یکی از مهمترین میدان‌های طبیعی است که در بسیاری از زمینه‌های علمی، فنی و صنعتی کاربرد دارد. این میدان به دلیل دارا بودن خواص ویژه مغناطیسی، از جمله ایجاد جهت‌گیری در جسم‌های فلزی با جریان الکتریکی، تأثیر بر شارژهای الکتریکی در حرکت و غیره، بسیار مفید است.
- در صنایع، میدان مغناطیسـی به طور گسترده برای جداسازی مواد مختلفی مانند فلزات از یکدیگر استفاده می‌شود. همچنین، در ساخت موتورهای الکتریکی، سوییچ‌های الکترونیکی و بسیاری دستگاه‌های دیگر از میدان مغناطیـسی استفاده می‌شود.
- در پزشکی نیز، میـدان مغناطیسی برای تصویربرداری از داخل بدن بیماران استفاده می‌شود. این تصاویر به عنوان MRI شناخته شده‌اند و با استفاده از میدان مغناطیسی و موج‌های رادیویی، امکان تشخیص بیماری‌های داخلی بدن برای پزشکان وجود دارد.
- با وجود تمامی فوایدی که میـدان مغناطیسی دارد، اما این میدان همچنان یکی از مسائلی است که نیازمند بررسی دقیق و شناخت دقیق تر از آن است. این میدان ممکن است به افرادی که در نزدیکی آن قرار دارند، صدمات جدی برساند. به علاوه، برای اطمینان از ایمنی افراد و سایر محصولات، نیاز به آزمون و ارزیابی دقیق قبل از استفاده از دستگاه‌ها و وسایلی که از میدان مغـناطیسی استفاده می‌کنند، وجود دارد.
در نهایت، باید به این نکته توجه کرد که مـیدان مغناطیسی هر چند که در بسیاری از کاربردها کارآمد است، باعث ایجاد تأثیرات زیادی در بدن انسان نیز می‌شود. برخی از این تأثیرات شامل افزایش دمای بدن، افزایش فشار خون، تغییرات در ضربان قلب و غیره است. به همین دلیل، باید در طراحی و استفاده از دستگاه‌ها و وسایلی که از میـدان مغناطیسی استفاده می‌کنند، از نکات ایمنی و آسیب‌شناسی کافی رعایت شود.
